Ulmowie rozstrzelani za ukrywanie Żydów

Czarna kartka z kalendarza: 24 marca. 24 marca 1944 roku w Markowej koło Łańcuta (woj. podkarpackie), za przechowywanie Żydów zostali rozstrzelani Ulmowie: Józef, Wiktora (w siódmym miesiącu ciąży) oraz ich sześcioro dzieci. Życie straciło również ośmioro Żydów, którym odważyli się udzielić zakazanej pomocy.

Józef Ulma (ur. 1900 r.) był ogrodnikiem i działaczem społecznym. Specjalizował się w uprawie warzyw i owoców, pszczelarstwie i hodowli jedwabników. Był też fotografem amatorem – dokumentował życie rodzinnej Markowej.

W 1942 roku Ulmowie przyjęli pod swój dach poszukujących pomocy Żydów z Markowej i Łańcuta – ośmioosobową rodzinę Grünfeldów, Didnerów i Goldmanów. Półtora roku później, 24 marca 1944 roku, wszyscy członkowie rodziny: Józef Ulma, jego żona Wiktoria będąca w zaawansowanej ciąży, ich sześcioro dzieci oraz wszyscy ukrywający się Żydzi zostali zamordowani przez niemieckich żandarmów. Najpierw rozstrzelano Żydów, a potem na oczach dzieci (w wieku od 8 lat do 1,5 roku) Wiktorię i Józefa Ulmów. Niemcy zaczęli się zastanawiać, co uczynić z sześciorgiem  dzieci. Po krótkiej naradzie Eilert Dieken (komendant łańcuckiej żandarmerii) polecił, aby również one zostały rozstrzelane.

Ulmowie – Sprawiedliwi wśród Narodów Świata

Na Ulmów, prawdopodobnie w obawie przed utratą pozyskanego majątku, doniósł najpewniej Włodzimierz Leś. Był on posterunkowym „granatowej policji” w Łańcucie.

– Patrzcie, jak polskie świnie giną – które przechowują Żydów”– miał powiedzieć podczas egzekucji jeden ze sprawców, Joseph Kokott. 

Po wojnie, za ten mord, został osądzony jedynie żandarm Josef Kokott. 30 sierpnia 1958 roku został skazany na karę śmierci. Rada Państwa PRL skorzystała jednak z prawa łaski i zamieniła karę na dożywotnie pozbawienie wolności, a następnie na 25 lat więzienia. Kokott zmarł prawdopodobnie w zakładzie karnym w Raciborzu w 1980 roku.

13 września 1995 roku Instytut Yad Vashem w Jerozolimie uhonorował pośmiertnie Józefa i Wiktorię Ulmów tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2016 roku w Markowej otwarto  muzeum ich imienia, które poświęcone jest wszystkim Polakom ratującym Żydów w czasie Zagłady. W 2017 roku odsłonięto w Rzeszowie rondo upamiętniające rodzinę Ulmów.