Zespół dziecka maltretowanego. To pojęcie rzadko pojawia się w mediach. Powraca – najczęściej – przy okazji takich dramatów, który stał się udziałem 8-letniego Kamila z Częstochowy. Chłopiec zmarł w Śląskim Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach. Był bity, oblewany wrzątkiem, rzucony na rozgrzaną płytę węglowego pieca. Nikt z dorosłych, z którymi mieszkał, nie reagował. Szacuje się, że w Polsce krzywdzonych jest ponad 200 tys. dzieci. Aż 66 proc. z nich jest poniżej 13. roku życia
Szpital przekazał informację o śmierci swojego pacjenta rano w poniedziałek, 8 maja. – Bezpośrednią przyczyną śmierci chłopca była postępująca niewydolność wielonarządowa. Doprowadziła do niej poważna choroba oparzeniowa i ciężkie zakażenie całego organizmu, spowodowane rozległymi, długo nieleczonymi ranami oparzeniowymi – poinformowała placówka.
– Kamilek przez cały czas pobytu w szpitalu był głęboko nieprzytomny. Nie zdawał sobie świadomości, gdzie jest ani co go spotkało. Ani przez chwilę nie cierpiał – zapewnili medycy.
Przypomnijmy, bezbronnego Kamila skatował pod koniec marca jego 27-letni ojczym Dawid B. Przez niemal tydzień matce chłopca, 35-letniej Magdalenie B., oraz mieszkającymi z nimi siostrze matki, Anecie J. oraz jej mężowi Wojciechowi J. udawało się ukryć prawdę. Dopiero 3 kwietnia służby ratownicze zaalarmował biologiczny ojciec Kamila. Choć od 2017 r. jest sądownie pozbawiony praw rodzicielskich wobec Kamila i jego młodszego brata, to od jakiego czasu odwiedzał synów. Właśnie podczas takich odwiedzin zastał cierpiącego Kamila z rozległymi oparzeniami. Jak potem oszacowali lekarze, było to ok. 25 proc. ciała. Głowa, ręka, klatka piersiowa, plecy, uda…
Zespół dziecka maltretowanego (z ang. maltreated child syndrome) – pod tą nazwą kryje się szereg objawów psychicznych i fizycznych powstałych w wyniku działań krzywdzących dziecko. Może ono mieć liczne urazy czaszkowo-mózgowe, zaburzenia emocjonalne, wykazywać cechy zaniedbania intelektualnego czy opóźnienie w rozwoju fizycznym, także w wyniku niedożywienia.
Konsekwencje
Zespół dziecka maltretowanego polega na różnych sposobach krzywdzenia dzieci. Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization – WHO), za zespół dziecka maltretowanego uważa się “każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny i psychiczny dziecka”.
Wskazano kategorie maltretowania. Obejmują: bicie i maltretowanie fizyczne, gwałt i nadużycia seksualne, prześladowanie emocjonalne, głodzenie, zaniedbanie fizyczne i emocjonalne oraz zaniedbanie lecznicze. Krzywdzenie dziecka może doprowadzić do kalectwa fizycznego, upośledzenia umysłowego, zaburzeń psychicznych oraz emocjonalnych, a w najgorszym przypadku nawet do zgonu.
Zespół dziecka maltretowanego: kategorie krzywdzenia dzieci
Do głównych rodzajów zalicza się działanie fizyczne, psychiczne, seksualne oraz zaniedbanie. Zazwyczaj nie występuje jeden rodzaj maltretowania, lecz są one ze sobą ściśle powiązane:
– krzywdzenie fizyczne (maltretowanie) – polegające na umyślnym zadawaniu dziecku urazów na różne okolice ciała. Do przemocy fizycznej zalicza się wszystkie formy bicia, do których należą: klapsy, potrząsanie, szarpanie, zadawanie obrażeń ciała, oparzenia, duszenie, celowe wywoływanie u dziecka objawów chorobowych, ograniczenie swobody ruchu, ograniczenie snu czy pożywienia. Brak pożywienia można zaliczyć do tzw. krzywdzenia fizycznego biernego, które nie pozostawia na ciele dziecka żadnych śladów;
– krzywdzenie psychiczne (emocjonalne) – polegające na ingerencji osoby dorosłej w rozwój osobowości dziecka. To w konsekwencji powoduje u niego niszczenie umiejętności prawidłowego funkcjonowania społecznego;
– wykorzystywanie seksualne – polegające na angażowaniu dziecka w jakąkolwiek aktywność seksualną bez względu na motyw. Zgodnie z prawem jakiekolwiek kontakty seksualne z osobą poniżej 15. roku życia, mimo wyrażenia zgody, zagrożone są sankcjami zawartymi w art. 200-204 Kodeksu karnego;
– zaniedbywanie – polegające na braku zapewnienia dziecku przez rodzica dostępu do opieki medycznej, wykształcenia, zapewnienia wyżywienia, rozwoju emocjonalnego, bezpiecznego mieszkania
Zespół dziecka maltretowanego. Jak go rozpoznać?
Rozpoznanie zespołu dziecka bitego jest bardzo trudne i stanowi nie lada wyzwanie nawet dla doświadczonych pracowników ochrony zdrowia. Ważnym aspektem badania jest zdiagnozowanie, czy powstałe obrażenia pojawiły się w sposób przypadkowy, czy też są przyczyną maltretowania dziecka.
Takie zachowania wynikają z braku zaufania do osób dorosłych, lęku przed nimi, głównie przed dotykiem. Inne zaś prezentują zachowania bierne. Są apatyczne, unikają kontaktu werbalnego, a często przed wizytą u lekarza są zastraszane. Jest wiele czynników, które składają się na ustalenie podejrzenia/rozpoznania zespołu dziecka bitego. Należą do nich:
– wiek dziecka – maltretowanie dziecka może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej dotyczy maluchów do 3. roku życia;
– wywiad – rodzice unikają mówienia prawdy odnośnie do powstania obrażeń. Przedstawiają przebieg wydarzeń w sposób chaotyczny, nielogiczny, a obraz kliniczny może nie odpowiadać powstałym obrażeniom;
– wygląd dziecka – często dominuje smutny wyraz twarzy i oczu, przygarbiona pozycja ciała. Mogą występować nieleczone zmiany skórne. W warunkach przedszpitalnych ocena jest utrudniona, ponieważ członkowie zespołów ratownictwa medycznego najczęściej widzą dziecko po raz pierwszy;
– rozwój psychoruchowy dziecka – najczęściej dziecko małe jest smutne, unika kontaktu wzrokowego, jest apatyczne, boi się i broni przed dotykiem. Charakterystyczny jest występujący u niego lęk przed rodzicami. Dzieci starsze są zazwyczaj nadmiernie pobudzone, niespokojne, a nawet agresywne. Wykazują też zachowania bierne, depresyjne, lękowe
Gdzie szukać obrażeń
Oprócz analizy wyżej wymienionych informacji należy także zwrócić uwagę na różne okolice ciała, mające związek z maltretowaniem dziecka:
Obrażenia zlokalizowane są najczęściej na pośladkach, tułowiu (głównie okolicy lędźwiowej), głowie, małżowinach usznych (naderwanie). Uszkodzenia w obrębie kończyn górnych i dolnych, otarcia skóry, obrzęki. Należy zaznaczyć, że obrażenia ciała mogą być w różnej fazie gojenia (sinice i wylewy podskórne o różnym zabarwieniu). Warte podkreślenia są charakterystyczne ślady na ciele dziecka: liczne ślady z ostrym brzegiem, najczęściej na częściach miękkich; ślady rąk od gwałtownego chwytania, szarpania, potrząsania; ślady uderzenia dłonią, najczęściej linijne z odciskami palców całej ręki; ślady wiązania, szczypania, przypalania papierosami, duszenia.
Oparzenia – dotyczą zazwyczaj kończyn górnych i dolnych, często występujące z innymi obrażeniami w różnych fazach gojenia.
Obrażenia kończyn i głowy – mało prawdopodobne jest to, aby niemowlę samodzielnie uszkodziło sobie kość. O maltretowaniu mogą świadczyć ślady złamań widoczne w badaniach RTG. Najczęściej mogą to być złamania w obrębie kości długich łopatki, mostka, żeber, wyrostków kolczastych kręgów, dystalnego końca obojczyka. Urazy głowy, będące skutkiem maltretowania, mogące skończyć się nawet śmiercią ze względu na wystąpienie obrażeń czaszkowo-mózgowych.
O sprawie Kamila z Częstochowy pisaliśmy TUTAJ
Zespół dziecka maltretowanego: skala zjawiska
Szacuje się, że w Polsce krzywdzonych jest ponad 200 tys. dzieci. Aż 66 proc. z nich jest poniżej 13. roku życia. Przemoc i maltretowanie dzieci jest obecne we wszystkich grupach społecznych, bez względu na ich status ekonomiczny. Katami dziecka mogą być jego najbliżsi, a więc rodzice, opiekunowie prawni, dziadkowie, rodzeństwo, ale również koledzy.
Źródło: przegladpediatryczny.pl, radiozet.pl, gazeta.pl